Bota

10 njerëzit më të rëndësishëm të vitit 2020 në shkencë

Pa dyshim, 2020 ishte një vit shumë i ndryshëm nga zakonisht. E megjithatë, disa zakone nuk ndryshojnë. Përkundrazi, sot ato kanë më shumë kuptim se kurrë. Si gjithnjë, revista “Nature” ka përpiluar klasifikimin e 10 njerëzve më të rëndësishëm në shkencë për vitin 2020.

Shumë – shumë hapësirë – nuk mund të ndodhte ndryshe – u është dhënë personaliteteve që kanë qenë në frontin e parë për të ndalur pandeminë e koronavirusit – nga Tedros Adhanom Ghebreyesus, drejtues i Organizatës Botërore të Shëndetësisë te Kathrin Jansen, përgjegjëse e vaksinës Pfizer, te Zhang Yongshen, i cili ishte i pari që ndau në sekuenca gjenomën e Sars-Cov-2 etj.

Lexoni më poshtë klasifikimin e plotë.

Tedros Adhanom Ghebreyesus, drejtues i OBSH

Në vend të parë në klasifikim gjejmë Tedros Adhanom Ghebreyesus, drejtues i OBSH-së, i cili befas e gjeti veten të detyruar të menaxhonte krizën më të rëndë shëndetësore të 100 viteve të fundit. Ghebreyesus është një biolog nga Etiopia. Nga viti 2005 deri në vitin 2012 ka mbajtur postin e ministrit të Shëndetësisë në Etiopi, duke reformuar tërësisht sistemin shëndetësor të vendit dhe duke përmirësuar aksesin te kurat shëndetësore për miliona njerëz. Nga viti 2009 u zgjodh president i Fondit Botëror kundër AIDS, tuberkulozit dhe malaries dhe në 2017-n, u zgjodh drejtuesi i parë i përgjithshëm i OBSH nga Afrika.

Që në fillim, ai identifikoi pesë përparësi për organizatën: mbulimi shëndetësor universal, emergjencat, shëndeti nënë – fëmijë dhe adoleshentëve, pasojat e ndryshimeve klimatike dhe mjedisore në shëndet dhe reformimi i OBSH-së. Në vitin 2018, u shpenzuan shumë para për të luftuar një epidemi të Ebolas në Kongo. Ai e vizitoi vendin disa herë, duke vënë në rrezik edhe shëndetin e tij: falë ndërhyrjes së shpejtë të organizatës, 300,000 njerëz morën një vaksinë.

Sfida më e madhe, ende e papërfunduar, mbetet sigurisht ajo kundër Sars-Cov-2: “Prioriteti ynë, – shpjegoi ai për Nature – në këtë moment mbetet ai për të luftuar Covid-19, duke u siguruar që të gjitha kombet të kenë qasje te vaksina”.

Verena Mohaupt, në kërkimin për arinjtë polarë

Largojmë sytë për pak nga Covid. Shkojmë në Veri, drejt Arktikut më saktë. Aty ku Verena Mohaupt, kordinatore e Multidisciplinar Drifting Observatory for the Study of Arctic Climate (Mosaic), prej vitit 2019 studion pasojat e ndryshimeve klimatike tek ekosistemi polar, duke vënë në rrezik edhe jetën. Në 2019, ajo kaloi muaj të tërë mes akujve dhe dimrit të gjatë dhe të errët në Arktik, nën shoqërinë e pak kolegëve dhe arinjve polarë.

Ajo ka projektuar dhe mbajtur një kurs për të ndihmuar eksploruesit se si të mbijetojnë në kushte ekstreme, duke dhënë udhëzime se si të shpëtojmë nga një helikopter që rrëzohet, te përballimi i pasojave psikologjike të izolimit, gjetja e ushqimit dhe mbijetesa ndaj të ftohtit. Dhe ka mbledhur të dhëna të paçmueshme për të kuptuar dhe për të kundërvepruar me efektet e ngrohjes globale.

Gonzalo Moratorio, gjuetari i virusit

Gonzalo Moratorio është bërë si një hero kombëtar në Uruguai. Ai ka qenë i dobishëm duke ndihmuar vendin të zbusë pasojat më të këqija të pandemisë. Moratorio është një virolog në Institutin Pasteur dhe Universitetin e Republikës së Montevideo. Së bashku me kolegët e tij, ai ka projektuar një test për koronavirusin dhe një program kombëtar për ta zbatuar në popullatë.

Kjo sipërmarrje ka qenë thelbësore për të përmbajtur infektimet në Uruguai, i cili për momentin është një ndër vendet që e kanë përballuar më mirë pandeminë. Deri më tani, numri i të vdekurve nga koronavirusi në Uruguai është 87 persona. Që në fillim, Moratorio deklaroi se mënyra e vetme për të ndalur infektimin është gjurmimi intensiv dhe izolimi i atyre që rezultojnë pozitivë.

Adi Utarini, lamtumirë Dengue

Vendi i katërt, për një betejë kundër një krize shëndetësore më pak të diskutuar por jo më pak dramatike – beteja kundër Dengue – një sëmundje që prek çdo vit thuajse 400 milionë persona dhe vret rreth 25 mijë. Në këtë rast, protagonistja është Adi Utarini, eksperte e shëndetit publik në Gadjah Mada University, në Indonezi, e cila këtë vit ka koordinuar një eksperiment dhe ka arritur një rënie me 77% të rasteve me Dengue në qytetin e Yogyakarta.

Kjo mund të përfaqësojë fillimin e fundit të një beteje të gjatë kundër sëmundjeve virale që transmetohen nga mushkonjat, si Dengue natyrisht, por gjithashtu edhe Zika-n dhe chikungunya. Utarini duket mjaft optimiste në këtë pikë. “Mendoj se kjo teknologji mund të jetë, më së fundi, një rreze drite në errësirë”- tha ajo për Nature.

Kathrin Jansen, shkencëtarja e vaksinës

Kohët e fundit, mbreti Mida në fushën e vaksinës është një grua. Po flasim për Kathrin Jansen, drejtuese e departamentit të vaksinave të Pfizer, mendja e cila qëndron pas zhvillimit të vaksinës së parë Rna në histori dhe vaksinës së parë kundër Covid të miratuar nga Fda. Falë energjisë së saj, të cilën shumë prej bashkëpunëtorëve e përshkruajnë si të pandalshme, kompania arriti nëpërmjet një teknologjie ende eksperimentale dhe të pamiratuar kurrë, ta shndërrojë atë në një vaksinë efektive.

Zhang Yongzhen, shkencëtari që kuptoi lidhjen me Sars-Cov-2

Beteja shkencore ndërkombëtare kundër Covid-19 nisi zyrtarisht mëngjesin e 11 janarit në Shangai. Në atë moment, Zhang Yongzhen, pas disa ditësh hezitimi, publikoi online gjenomën e virusit që po shkaktonte bronkopolmoni të çuditshme në Wuhan. Puna e Zhang i tregoi botës që bëhej fjalë për një koronavirus të ngjashëm me atë që kishte shkaktuar epideminë e Sarsit në 2003, gjë që i lejoi atij dhe kolegëve të tij ta studionin gjerësisht për proteinat kryesore, pikat e dobëta dhe mutacionet, për të zhvilluar teste diagnostikuese dhe për të kërkuar vaksina dhe trajtime.

“Ishte dita më e rëndësishme pas shpërthimit të pandemisë” – komentoi në lidhje me këtë çështje, Linfa Wang, virologe e Duke National University of Singapore Medical School. Vetëm pas 40 orësh punë, ekipi i Zhang kuptoi se virusi ishte në njëfare mënyre i lidhur me atë të Sars. Më pas, ata i dërguan të dhënat e mbledhura në National Center for Biotechnology Information (Ncbi) në SHBA dhe, pas vërtetimit të tyre, autorizuan publikimin e të dhënave.

Chanda Prescod-Weinstein, kozmologia e materies së errët

Viti 2020 nuk ka qenë aspak i keq për Chanda Prescod-Weinstein, ajo ka fituar dy financime për kërkime, përfundoi së shkruari librin e parë dhe njoftoi fillimin e një tjetri. Ajo u bë bashkëdrejtuese e një grupi shkencëtarësh që merret me kërkimin në hapësirë të të dhënave që na lejojnë të kuptojmë se çfarë është lënda e errët dhe nga se përbëhet.

Li Lanjuan, promovuesja e ‘lockdown’

Li Lanjuan, është epidemiologe kineze në Zhejiang University. Në vitin 2003 ajo u emërua drejtuese e departamentit shëndetësor të Zhejiang. Por epidemiologia u bë e njohur që prej epidemisë Sars, kur e konsideroi të nevojshme vendosjen e karantinës për mijëra njerëz që kishin pasur kontakt me pacientë pozitivë ndaj sindromës së rëndë të frymëmarrjes akute (pikërisht Sars).

Më 18 janar, Li Lanjuan, së bashku me disa ekspertë të tjerë, u dërgua në Wuhan për të vlerësuar përhapjen e koronavirusit në qytet. Duke kuptuar rrezikun e tij, vetëm disa ditë më vonë, bindi qeverinë që të zbatonte mbylljen totale të qytetit (para Vitit të Ri Kinez). Lockdown bllokoi 11 milionë banorë të qytet. “Nëse infeksioni do të vijojë të përhapet, edhe provinca të tjera do të humbin kontrollin si Wuhan” – pati deklaruar epidemiologia më 22 janar në një intervistë për një televizion shtetëror kinez. “Ekonomia dhe shoqëria do të vuajnë shumë”.

Alarmi i saj kontribuoi në mënyrë vendimtare në vendosjen e një lockdown të ashpër për 76 ditë. Masa drastike që rezultuan të rëndësishme për kontrollimin e epidemisë. Sipas disa ekspertëve, lockdown ia doli të vononte përhapjen e koronavirusit në Kinë me 3 – 5 ditë, duke u dhënë kohë rajoneve të tjera të përgatiteshin.

Jacinda Ardern, përgjigjja e politikës ndaj pandemisë

Jacinda Ardern është kryeministrja e Zelandës së Re. “Duhet të veprojmë shpejt dhe me vendosmëri. Duhet të bëjmë gjithçka është e mundur për të mbrojtur shëndetin e bashkatdhetarëve tanë”. Dhe këtë e bëri me veprime konkrete: qeveria Ardern ka ndarë rreth 20% të Prodhimit të Brendshëm Bruto për t’iu përgjigjur Covid-19, më shumë se shumica e vendeve të tjera. Rezultati, deri më tani, është më se pozitiv: Zelanda e Re (e cila, duhet thënë, sigurisht që gëzon disa faktorë mbrojtës krahasuar me kombet e tjera, duke qenë një ishull i largët dhe i populluar pak) ka arritur të përballojë me sukses të dy valët e Covid -19, me vetëm 2 mijë raste dhe 25 vdekje të regjistruara.

Anthony Fauci, mburoja amerikane

Ka qenë drejtues i Us National Institute of Allergy and Infectious Disease (Naid), dhe ka mbështetur 6 presidentë, duke dhënë konsulencën e tij mbi armët biokimike dhe përmbajtjen e shpërthimeve të HIV, Ebola dhe Zika. Sot Anthony Fauci, shfaqet në titujt e mediave si “mjeku i një kombi të tërë” për shkak të rolit të tij si këshilltar qeveritar dhe zëdhënës publik gjatë pandemisë Covid-19

Monitor/

Bota

Me shtrirje në mbarë Europën, ‘zbërthehet’ rrjeti ndërkombëtar i drogës, të arrestuar dhe shqiptarë

Një bandë kriminale me anëtarë të huaj e shqiptarë me bazë në Marbella të Spanjës është çmontuar falë bashkëpunimin të autoriteteve të disa shteteve europiane.

Bëhet fjalë për 14 të arrestuar me origjinë shqiptare, kolumbiane, gjermane, iraniane dhe nga Maroku.

Kjo bandë merrej me trafikun e drogës në rang ndërkombëtar dhe për arrestimin e tyre autoriteteve iu deshën 28 bastisje, nga të cilat 28 u kryen në Gjermani dhe 10 në Spanjë. Nga aksionet blic, policia ka gjetur dhe sekuestruar në bazat e tyre 180 mijë euro para të gatshme, 7 armë zjarri dhe 30 kilogramë marihuanë.

Organizata, e cila operonte nga një restorant në Puerto Banús, është e lidhur me dërgimin e më shumë se një ton kanabis në Gjermani dhe sekuestrimin e 382,000 eurove në Francë.

Sipas mediave të huaja, hetimi filloi në dhjetor 2022 pas arrestimit të tre personave (me origjinë kolumbiane dhe shqiptare) në qytetin francez Dax. Të arrestuarit – të cilët aktualisht qëndrojnë në paraburgim në vendin francez – kishin fshehur 382,000 euro para të gatshme të fshehura në një automjet.

Nga hetimet e kryera nga autoritetet franceze u zbulua se paratë e sekuestruara ishin të destinuara për drejtuesit e një organizate kriminale, që dyshohet se i dedikohej trafikut ndërkombëtar të drogës, me qendër në Marbella. Po kështu u vërtetuan lidhjet me Gjermaninë, shtetin e destinacionit të drogës që transportohej nga Spanja.

Kjo motivoi fillimin e një ekipi të përbashkët kërkimor midis tre vendeve – Spanjës, Francës dhe Gjermanisë.

Drejtuesit e organizatës, dy gjermanë me origjinë iraniane dhe marokene, drejtonin një restorant të vendosur në Puerto Banus, ku zhvillonin takime me trafikantë të tjerë droge.

Përveç kësaj, ata kishin shoqërues të armatosur kolumbianë, misioni i të cilëve ishte, t’u siguronte atyre mbrojtje kundër rrezikut që organizata të tjera kriminale t’i sulmonin ose të përpiqeshin t’u vidhnin mallin.

Pas disa aksioneve policore, verën e kaluar pati disa sekuestrime të lëndëve narkotike që, siç rezultoi nga hetimet, ishin larguar nga provinca e Kadizit. Konkretisht, në qershor 2023, u sekuestruan 140 kilogramë hashash , të ndarë në tre ngarkesa të konfiskuara, të dërguara nga një kompani në Jerez de la Frontera në një kompani tjetër në Gjermani.

Nga ana tjetër, u sekuestruan 450 kilogramë hashash, të fshehura mes kutive me limon , në një kamion të sekuestruar në Gjermani dhe që vinte nga Murcia.

400 kilogramë të tjera të së njëjtës lëndë narkotike u gjetën në magazinën ku kamioni do të shkarkonte mallin.

Si rezultat i konfiskimeve, dhe përmes disa Urdhrave të Hetimit Evropian (OEI) të lëshuara nga Gjermania që kërkonin masa të ndryshme, mbikëqyrja e atyre që hetoheshin në Malaga – Puerto Banús, San Pedro Alcántara, në Marbella dhe qytetin e Estepona – u intensifikua. dhe Cádiz –Sanlúcar de Barrameda dhe Jerez de la Frontera.

Po kështu, hetimi ka zbuluar edhe lidhjet e organizatës me anëtarët e shquar të bandës së motoçikletave Hell’s Angels MC, si dhe me shtetas me origjinë shqiptare dhe bullgare, të gjithë me histori të trafikut të drogës.

Mënyra e funksionimit të përdorur nga organizata për transportin e drogës në Gjermani konsistonte në fshehjen e lëndës narkotike në shpella, si në automjete ashtu edhe në kamionë.

Në fund të prillit të kaluar, operacioni u krye njëkohësisht në Spanjë dhe Gjermani . Si rezultat, tetë persona janë arrestuar në Spanjë, dy prej tyre në Marbella, pesë në Estepona dhe një në provincën e Seviljes dhe dy në Gjermani.

Bota

Goditje e fortë/ Turqia ndërpret të gjitha marrëdhëniet tregtare me Izraelin

Turqia do ndalojë të gjitha eksportet dhe importet nga Izraeli, raporton Bloomberg duke iu referuar dy burimeve që kanë njohuri për këtë çështje.

Megjithatë Bloomberg nuk ka publikuar ansjë njoftim zyrtar deri më tani që të provojë deklaratën e dy burimeve.
Sipas Shërbimit Statistikor Turk, tregtia midis Izraelit dhe Turqisë ishte 6.8 miliardë dollarë në vitin 2023.

Të enjten, Ministri i Jashtëm izraelit, Israel Katz, shkroi në aplikacionin “X” “një diktator si (Erdogan) vepron në mënyrë që shkel interesat e popullit dhe biznesmenëve turq dhe injoron marrëveshjet tregtare ndërkombëtare”, duke shtuar se “Izraeli ka një ekonomi të fortë. Ne fitojmë dhe ata humbin”.

Muajin e kaluar, Turqia njoftoi se do të kufizonte eksportet në Izrael, duke pretenduar se Tel Avivi refuzoi ta lejonte të dërgonte ndihma humanitare në Rripin e Gazës.

Ministria turke e Tregtisë njoftoi në atë kohë se do të vendoste kufizime në eksportin e 54 produkteve që mund të përdoren për qëllime ushtarake.

Lista përfshinte dhjetëra produkte, duke përfshirë: hekur, makineri ndërtimi, xham, mermer, makineri për përpunimin e metaleve, plehra kimike, ngjitës, çimento dhe alumin.

Dje Ankaraja njoftoi se do të bashkëpunojë me Afrikën e Jugut dhe do të mbështesë padinë e ngritur kundër Izraelit në Hagë.

Bota

Shirat e dendur dhe stuhitë goditën sërish Emiratet e Bashkuara Arabe, anulohen disa fluturime

Emiratet e Bashkuara Arabe janë goditur ditën e sotme nga një mot i pazakontë me shira të dendur dhe stuhi me bubullima dy javë pasi Dubai u godit nga stuhi të paprecedentë që paralizuan Emiratin për ditë të tëra. Kjo ka çuar në anulimin e disa fluturimeve ndërkombëtare.

Gjithashtu ditën e djeshme , Autoriteti Kombëtar i Menaxhimit të Krizave dhe Fatkeqësive të Emergjencave të vendit (NCEMA) ngriti nivelet e gatishmërisë dhe gatishmërisë së sistemit kombëtar për t’u përballur me situatën.

Linja ajrore Emirates me bazë në Dubai njoftoi anulimin e disa fluturimeve më 2 maj për shkak të motit të keq në të gjithë Emiratet e Bashkuara Arabe pasi lëvizjet në Aeroportin Ndërkombëtar të Dubait (DXB) u reduktuan.

“Klientët që mbërrijnë ose nisen nga aeroporti i Dubait më 2 maj mund të presin disa vonesa pasi fluturimet janë riplanifikuar,” tha Emirates në një deklaratë.

Theksojmë se më 14-15 prill, reshjet ekstreme goditën rajone të Gadishullit Arabik, me Dubain që përjetoi shirat më të dendur të regjistruar që nga viti 1949.

Bota

Protestat e shumta në universitetet amerikane/ Reagon për herë të parë Biden

Presidenti Joe Biden ka folur për herë të parë pas dhunës dhe arrestimeve gjatë demonstratave në universitete të shumta amerikane, duke thënë: “Ka të drejtë për të protestuar, por jo për të shkaktuar kaos”. Tensionet në universitetet anembanë Amerikës janë ngritur prej ditësh, pasi demonstruesit kanë refuzuar të heqin kampet dhe administratorët kanë bërë thirrje për zbatimin e ligjit për t’i hequr ato. Ka pasur përleshje mes aktivistëve pro-palestinezë dhe kundër-protestuesve, si dhe midis demonstruesve dhe policisë.

Duke folur sot në Shtëpinë e Bardhë, Biden tha se ngjarjet në universitete “vënë në provë dy parime themelore amerikane, i pari është e drejta për fjalën e lirë dhe për njerëzit për t’u mbledhur në mënyrë paqësore, e dyta është sundimi i ligjit”. “Të dyja duhet të mbahen”, vazhdoi presidenti. “Ne nuk jemi një komb autoritar ku heshtim njerëzit dhe shtypim disidencën. Por as nuk jemi një vend pa ligj. Ne jemi një shoqëri civile. Dhe rendi duhet të mbizotërojë.”

Ai shtoi: “Mendimi është thelbësor për demokracinë, por mospajtimi nuk duhet të çojë kurrë në çrregullim ose mohim të të drejtave të të tjerëve në mënyrë që studentët të mos mund të përfundojnë semestrin dhe arsimin universitar.” Në një fjalë të shkurtër, Biden tha se ‘protesta e dhunshme në Shtetet e Bashkuara nuk është e mbrojtur me ligj, protesta paqësore është e mbrojtur. Të shkaktërrosh prona, të kërcënosh njerëz, të pengosh të tjerët të kenë qasje në Universitet nuk është protestë paqësore’. Ai vazhdoj më tej duke thënë se amerikanët duhet të kenë të drejtën të dëgjohen, por se sundimi i ligjit duhet të mbështetet.

‘Antisemitizimi apo fjalimet me urrejtje nuk kanë vend nëpër universitete e as në Shtetet e Bashkuara’, tha Presidenti Biden duke reaguar ndaj kritikave kryesisht të studentëve hebrenj dhe përkrahësve të Izraelit se protestat pro – palestineze janë kthyer në qendra urrejtjej ndaj Izraelit dhe hebrenjve në përgjithësi. Ndërsa largohej nga salla ku e mbajti fjalimin Presidenti Biden iu përgjigj shkurt me “Jo” pyetjes së gazetarëve nëse do të angazhojë Gardën Kombëtare për të vënë nën kontroll protestat që janë përhapur në të gjithë vendin.

Zoti Biden ka kritikuar ndonjëherë sjelljen e Izraelit, por SHBA-ja ka vazhduar ta furnizojë atë me armë. Presidenti tha se protestat nuk e kanë shtyrë atë të rimendojë politikat në lidhje me Lindjen e Mesme. Deklaratat e tij erdhën pas ditësh heshtjeje për protestat. Gjatë kësaj kohe, republikanët janë përpjekur të përdorin skenat e trazirave kundër demokratëve.

Zoti Biden tha se ai kundërshton përpjekjet për të përdorur situatën për të “shënuar pikë politike”. “Ky nuk është një moment për politikë”, tha ai sot. “Është një moment për qartësi.” Gjatë natës, policia arrestoi protestues pro-palestinezë në kampuse të shumta, duke përfshirë në Universitetin e Kalifornisë, Los Anxhelos (UCLA), ku oficerët me pajisje për protesta qëlluan me plumba gome ndaj demonstruesve dhe shkatërruan një kamp që kishte qenë në vend për një javë. Diku midis 200 dhe 300 persona u arrestuan në UCLA mbrëmë, i kanë thënë dy burime të zbatimit të ligjit për NBC News. Informacione specifike për të arrestuarit, si për shembull nëse janë studentë, staf apo jo të lidhur me universitetin, mund të mos dihen për ditë të tëra.

Bota

VIDEO E RËNDË/ Babai detyron të birin 6-vjeçar të vrapojë në pistë për të rënë nga pesha, vogëlushi humb jetën

Një 31-vjeçar në SHBA akuzohet për vrasjen e djalit të vij 6-vjeçar.

Vrasja e vogëlushit ka tronditur Gjykatën pasi 31-vjeçari Christopher Gregor, ka detyruar djalin e tij të humbë peshë duke u ushtruar.

Në video, Corey i vogël mund të shihet duke u rrëzuar, ndërsa babai i tij e ngre vazhdimisht dhe e vendos në pistën e vrapimit.

Në një moment, në fakt, 31-vjeçari shfaqet duke kafshuar fëmijën në kokë për ta detyruar të kthehet në pistë.

Mesa duket shpejtësia e pistës ka qenë aq e madhe sa djali 6-vjeçar ka rënë dhe zvarritet për t’u rikthyer sërish.

Rreth 24 orë pas ushtrimit torturues për 6-vjeçarin, nëna e tij, e cila kishte kujdestarinë e përbashkët të djalit me 31-vjeçarin, e çoi Corey-n te mjeku, ku fëmija tregoi se çfarë kishte kaluar me të atin.

Të nesërmen babai i akuzuar e çoi përsëri fëmijën në spital pasi djali u zgjua me vështirësi në frymëmarrje, konfuzion dhe të përziera.

Kur mjekët kryen një MRI, djali pësoi një krizë dhe përpjekjet e mjekëve për ta mbajtur në jetë ishin të kota.

Nga ekspertiza e parë pas vdekjes rezultoi se 6-vjeçari ka ndërruar jetë si pasojë e një dëmtimi të fortë në zemër dhe mëlçi. Babai i Corey u arrestua në korrik 2021 dhe përballet me një dënim të përjetshëm.